د. لەتیف جەمال رەشید

چەند رۆژێک لەمەوبەر پرۆسەی دەنگدانی هەڵبژاردنە پەرلەمانیەکەی عێراق لەسەر تاسەری وڵات کۆتایی هات کە بۆ هەڵبژاردنی ۳۲۹ نوێنەری گەل لە ئەنجومەنی نوێنەرانی داهاتودا، ئەنجامی کۆتایی فراکسیۆن و هاوپەیمانییە سیاسییە سەرکەوتوەکان و ئەوانەی کە بونە پەرلەمانتاری خولی داهاتوی پەرلەمان کە چوارساڵی قانونگوزارییە، راگەیەنرا. پێویستە چاوەڕێی ئەنجامی تانە و سکاڵاکان بکەین کە خراونەتە بەردەم ئەنجومەنی کۆمیساران تا دوای ئەوە ئەنجامی کۆتاییمان دەست بکەوێت کە بەرەسمی لە لایەن سەرۆک کۆمارەوەپەسەند ئەکرێت.
سەرباری زۆریی تێبینییەکان کە لەچەند رۆژی رابردودا تۆمارکراون، بەڵام ئەوەی مایەی سەرنجە لاوازیی بانگەشەی بەرنامەی سیاسیی بو رەنگە هەر لە بنەڕەتدا هەندێک لەلیستەکانی هەڵبژاردن هەر نەیانبوبێت؛ ئەوەش بەو مانایە دێت کەهیچ کام لە کاندیداکانی دەچنە ئەنجومەنی نوێنەران پابەند نەبن بە هیچ شتێکەوە. ئەوەی زیاتر بینمان ریکلام و تابلۆی زۆری حزب و لیست و قەوارە سیاسییەکان و وێنەی کاندیداکان بو لە نێو بلواری شەقامەکان و بە دیوار و سەر بینا و گۆڕەپانە گشتییەکانەوە بە قەوارە و شێوەی جیا جیا کە لە ژمارە نەئەهاتن .
نزیکەی حەوت هەزار کاندیدا هەبون بۆ هەڵبژاردنە پەرلەمانییەکەی ئەمجارە، ئەوەش بۆ دەنگدەران شتێکی قورس بو تا بزانن لە نێویاندا کامەیان شیاو ترە دەنگی پێ بدەن؛ بە تایبەتیی وەک باسمان کرد بەرنامەیەکی هەڵبژاردن نەبو ،سەرباری ئەوەش زۆربەی کاندیداکان لای دەنگدەر ناسراو نەبون. لەگەڵ هەمو ئەو سەرنجانە لە پرۆسەی هەڵبژاردنەکە، بەڵام دو کار و هەنگاوی گرنگ هەیە دەبێت دەستخۆشییان لێبکرێت ئەوانیش: 
1- حکومەت هەڵبژاردنەکەی لەوادەی دیاریکراودا بەڕێوەبرد،ئەوەش جێگەی پێزانینی هەمو لایەنە سیاسییەکانی عێراق و هەمو ئەو دەوڵەتانی جیهانە کە پەیوەندیدارن بە کاروباری عێراقەوە، چونکەپابەند بون بەوادە دەستوریەکانەوە خۆی لە خۆیدا دەستکەوتێکی دیموکراسیە، رێچکەی راستییەکە کە وڵات لەسەری بڕوات و پەیڕەوی بکات زامن ئەکرێت بۆ ئاڵوگۆڕی بە ئاشتیی دەسەڵات و قۆرخ نەکردنی لەلایەن دەسەڵاتدارانەوە بەمەش دەرفەتەکانی بەدیهاتنی گەشەکردن و تاوسەندن لە ئایندەدا بەهێز دەبێت.
2- رۆڵی بەرچاوی راگەیاندنی ئازاد و کراوە کەناڵە جیاجیاکانی راگەیاندن بو، سەرباری کەمیی چاوپێکەوتن و دیدارەکان لە رۆژنامەکاندا بەڵام ئازادیی رادەربڕین باڵا دەست بو گەرچی زۆر بە داخەوە هەندێک جار باش بەکار نەهێنرا.
ئێستا کە هەڵبژاردن ئەنجامەکانی دەرچوە، ئیترپێویستە کار بکرێت بۆ پێکهێنانی حکومەتێکی نیشتمانیی کە لایەنە سیاسییەکان کۆ بکاتەوە و کەس پەراوێز نەخرێت. ئەوەی لەم کاتەدا پێویستە بکرێت هاریکاریی و هەماهەنگیی نێوان هێزە سیاسییەکانە لە پێناوی هێنانە ئارای بەرنامەیەکی نیشتمانیی یەکگرتو بۆ بەدیهێنانی ئارامیی و ئۆقرەیی لەرێی سوپایەکی نیشتمانیی و رێگرتن لە تێرۆر بە هەمو جۆرێک. پێویستە هەنگاوی خێرا بنرێت بۆ دانانی قانونەکانی پەیوەست بە چاککردنی باری ژیان و گوزەرانی هاوڵاتیان و پێشکەش کردنی خزمەتگوزارییەکان وهەمەچەشنە کردنی ئابوریی وڵات و هەر پشت نەبەسترێت بە داهاتی هەناردە کرنی نەوت، چونکە هاندان بۆ پیشەسازیی نیشتمانیی و کشتوکاڵ و پەسەند کردنی قانونە پێویستەکان لە هەمویان گرنگتر قانونی نەوت گاز بە تەواوەتیی، خۆشگوزەرانیی بۆرۆڵەکانی گەل بەدی ئەهێنێت و مافی نەوەکانی ئایندە زامن ئەکا .ئەبێت هاوکات لەگەڵ ئەم ئەرکانەدا کەرتی تایبەتیی هان بدرێت و پشتیوانیی بکرێت، بایەخیش بدرێت بە دامەزراوەکانی تا گوشارەکان لەسەر بودجەی دەوڵەت سوک بکرێن، کار بکرێت بۆ جیاکردنەوەی دەسەڵاتە سیاسیی و ئیدارییەکان لە بەڕێوەبردنی وڵات و بەگژاچونەوەی گەندەڵیی و کەمکردنەوەی ئیمتیازەکانی لێپرسراوان . 
پێویستە ئاساییکردنەوەی نێوانی حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵیی و بەهێز کردنی فیدراڵیی و فراوانکردنی دەسەڵاتی پارێزگاکان بخرێتە چوارچێوەی بەرنامەی حکومەتی داهاتوەوە. هاوکات پێویستە لایەنە سیاسییە کوردستانییەکان کاربکەن بۆ سڕینەوەی لاپەڕەی ناکۆکییە ناوخۆییەکان بۆ هەتایە، حزبە کوردستانییەکان ئەرکی سەرشانیانە بەرنامەیەکی یەکگرتو گەڵاڵە بکەن بۆ چاەسەرکردنی کێشەکان و داکۆکیی بکەن لە بەرژەوەندییە نیشتمانیی و نەتەوەییەکان نەک بەرژەوەندیی حزبیی و تایبەتیی. ئەبێت هاوکێشەیەکی عەمەلی بدۆزنەوە بۆ رێکخستنی داهاتەکانی نەوت بەشێوەیەکی ئاشکرا و ئیدارەدانیش لە هەمو جومگەکانی حکومەتدا باش بکەن و رونیی و راشکاویی ببێتە بناغە بۆ بڕیارە گرنگەکانی پەرلەمان و لەئاستی ئەو لێپرسراویەتیەدا بێت کە لەسەر شانیەتی و بەو جۆرە بێت کە رۆڵەکانی هەرێمی کوردستان و هەمو گەلی عێراق شایستەیین .